✅ *فتوای اتحادیه جهانی علمای مسلمان در خصوص تهاجم مرگبار اسرائیل بر غزه* تاریخ صدور فتوا: شنبه 6ربیع الثانی 1445هـ موافق 21اکتوبر 2023م ترجمه به‌فارسی: د.عبدالصبور فخری الحمد لله ناصر المجاهدین، ومغیث المستضعفین، ومذل المحتلین المعتدین، ونصلی ونسلم علی خاتم رسل الله إلى العالمين محمد صلى الله عليه وسلم وعلى آله وصحبه أجمعين وبعد؛ كمسيون اجتهاد وفتوای اتحادیه جهانی علمای مسلمان، آنچه را که دشمن سرسخت وجنایتکار رژیم صهیونستی در حق سرزمین ومردم غزه؛ از قبیل: کشتار های جمعی شهروندان، بمباردمان زنان وکودکان، منهدم ساختن خانه ها، مساجد، کلیساها وشفاخانه ها مرتکب می شود، واینکه در زیر سایه خاموشی جهانی اقدام به قطع آب، برق وانرژی ومنع هر نوع نیازهای زندگی نموده و تصمیم بر نابودی یکسر مردم غزه گرفته است، از نزدیک زیر نظر دارد. این جنایت و ددمنشی آشکار از سوی تعداد زیادی از کشورهای منافق و انسان‌ستیز غربی مورد تأیید قرار دارد؛ کاری که وجدان انسان های بیدار را به درد می‌آورد وعواطف آنها را جریحه‌دار می کند. کمسیون اجتهاد وفتوای اتحاد جهانی علمای مسلمان، با برملا شدن این حقائق، وظیفه ایمانی ومسؤولیت شرعی خود می داند که در برابر این همه جنایت و بربریت خاموشی اختیار نکرده دیدگاه اسلامی وفتوای دینی خود را جهت ازاله منکر ورفع تجاوز، بیان دارد تا مسلمانان اعم از حکومتها، ملتها وافراد آنها ادای رسالت نموده در کنارحق بایستند؛ مسؤولیت خویش را ادا کنند، از ستمدیده گان دستگیری کنند، تا به سبب عدم واضح بودن دیدگاه وحقائق موجود در صحنه، آنچه بر بعضی از مردم خلط گردیده، روشن وهویدا شود. مسائل قرار ذیل است: 1.آنچه را مردم فلسطین وغزه انجام می‌دهند جهاد شرعی است که بالای شان فرض می باشد. بر آنها شرعا فرض عین است که جهت آزاد سازی سرزمین شان از دست صهیونست های اشغالگر غاصب که دولت غاصب شان قبل از سال 1948م وجودی نداشت، مبارزه کنند وبر تجاوز واشغال آشکار آنها بر سر زمین های اسلامی نقطه پایان گذارند. اولین مردمی که جهاد بر آنها فرض می باشد، خود مردم فلسطین اند. فتوای حاضر در واقع مؤید فتواهایی است که قبلا از سوی مراکز مطرح فتوا در جهان اسلام، از قبیل: مرکز فتوای علمای ازهر، انجمن افتای علمای اردن وغیره صادر گردیده است. پیامبر صلی الله علیه وسلم به پیروزی غازیان و مرابطین مژده داده اند. حدیثی در مسند امام احمد از ابو امامه -رضی الله عنه- روایت شده است که رسول الله -صلی الله علیه وسلم- فرموده است: (لا تزال طائفة من أمتي على الحق ظاهرين، على من يغزوهم قاهرين، لا يضرهم من ناواءهم، حتى يأتي أمر الله وهم كذلك، قيل يا رسول الله، وأين هم؟ قال: ببيت المقدس وأكناف بيت المقدس) ترجمه: همواره گروهی از امت من از حق پشتیبانی می کنند و در برابر کسی که بر آنها حمله ور می شود پیروزی حاصل می کنند، و کسانی که با ایشان دشمنی می کنند، به آنها آسیب زده نمی توانند؛ تا آنکه نصرت پروردگار فرا رسد، گفته شد: ای پیغمبر خدا آنها در کجا می باشند؟ فرمود: در بیت المقدس واطراف بیت المقدس. 2.ياری و کمک با مردم فلسطین وغزه فریضه شرعی بر دوش همه امت اسلامی است؛ اعم از مرد وزن، خورد وبزرگ، فرمانروایان وشهروندان، تا هریک نظر به جایگاه وتوان خویش با هر وسیله ممکن به دفع ظلم وتأیید حق اقدام کنند؛ و با جان، مال، زبان، راه پیمایی، اتخاذ مواقف سیاسی، ودیگر وسائل ادای رسالت نمایند و این مصداق کلام الله تعالی است که می فرماید: "انفروا خفافا وثقالا وجاهدوا بأموالكم وأنفسكم في سبيل الله، ذلكم خير لكم إن كنتم تعلمون" سوره توبه: 41، ترجمه: هرگاه منادی جهاد شما را به سوی جهاد فرا خواند، فورا [همگی] سبكبار و سنگینبار، ندای جهاد را لبیک گفته حرکت کنید وبا مال وجان تان در راه الله جهاد وپیکار کنید، این کار برای شما بهتر است، اگر بدانید. 3.حکم شرعی است که هرکه ظالم را یاری رساند ظالم است وهرکه حق را یاری نماید پاداش می گیرد. در جهان پشتیبانی شمار زیادی از کشور های غربی با امکانات: مالی، نظامی، استخباراتی، ولوژستیکی همه آنها در ظلم وگناه وجنایت در برابر ملت فلسطین شریک می باشند؛ بناء بر همه مسلمانان فرض است که یک‌پارچه گردند و میان هم پیمان های نظامی ببندند تا بدان وسیله امنیت منطقه را نگهدارند وتجاوز ودشمنی را از آن دور ساخته و از به میان آمدن فساد وفتنه جلوگیری کنند. اگر این قدرت های ستمگر حق خود می دانند که یکی دیگر خویش را یاری وپشتیبانی کنند، یاری وموالات ستمدیدگان هم فریضه شرعی می باشد. الله متعال می فرماید: "والذین كفروا بعضهم أولياء بعض، إلا تفعلوه تكن فتنة في الأرض وفساد كبير" سوره انفال: 73. ترجمه: وكسانی که کافرند، برخی یاران برخی دیگرند (در جانبداری از باطل و مبارزه با مؤمنین با هم همسنگرند، پس شما نیز در دوستی میان همدیگر بکوشید) که اگر چنین نکنید آشوب وتباهی بزرگی در زمین روی می دهد. 4.از نگاه شرعی واضح است که موارد مصرف زکات هشت مورد می باشد؛ چنانکه در قرآن کریم آمده است: "إنما الصدقات للفقراء والمساكين والعاملين عليها والمؤلفة قلوبهم وفي الرقاب والغارمين وفي سبيل الله وابن السبيل، فريضة من الله، والله عليكم حكيم" سوره توبه: 60 . ترجمه: زکات مخصوص مستمندان، بیچارگان، گردآورندگان آن، کسانی که جلب محبت شان می شود، آزادی بردگان، پرداخت بدهی بدهکاران، صرف در راه تقویت دین الله، و واماندگان در راه می باشد. این یک فریضه مهم الهی است وخدا دانا وحکیم است. روشن است که یکی از موارد مصرف زکات فی سبیل الله (مصرف در تقویت دین الله) بیان گردیده است که هدف آن دادن زکات برای مجاهدین راه الله می باشد. آنچه مردم غزه انجام می دهند جهاد در راه الله است، وآنها مستحق زکات می باشند وهرکه وقت پرداخت زکاتش رسیده، زکاتش را بیرون کند و پیشپرداخت زکات برای آنها نیز جواز دارد. اکثریت فقهاء پیشپرداخت زکات را به علت حادثه ای که دامنگیر مسلمانان‌ها شده و یا نیاز شدید باشد، نظر داده اند. وبه روایت پنج کتاب حدیث به استثنای نسائی، استدلال نموده اند. علی رضی الله عنه روایت کرده که حضرت عباس -رضی الله عنه- از پیامبر -صلی الله علیه وسلم- در مورد شتاب در پرداخت زکات قبل از رسیدن موعد آن پرسید، پیامبر -صلی الله علیه وسلم- برایش این کار را اجازه داد، ودر صحیح بخاری آمده ست که پیامبر صلی الله علیه وسلم از او زکات دو سال را گرفت. همچنان غیر از آنچه بیان داشتیم موارد متعدد دیگری هم است که زکات باید در آن موارد به مصرف برسد از جمله برای مستمندان، بیچارگان، بدهکاران و واماندگان در راه، واین چیزی است که به زکات مال تعلق می گیرد، اما صدقه از غیر مال زکات جهت یاری رساندن به مردم غزه وفلسطین نیز فریضه شرعی است واین نوعی از جهاد با مال می باشد وبهترین تجارت با الله متعال به شمار می رود. او تعالی می فرماید: "یا أيها الذين آمنوا هل أدلكم على تجارة تنجيكم من عذاب أليم، تؤمنون بالله ورسوله وتجاهدون في سبيل الله بأموالكم وأنفسكم ذلكم خير لكم إن كنتم تعلمون" سوره صف: 10 و11. ترجمه: ای مؤمنان! آیا شما را به تجارت ومعامله ای رهنمود سازم که شما را از عذاب بسیار دردناک (دوزخ) رهایی بخشد؟ به خدا وپیغمبرش ایمان می آورید، ودر راه خدا با مال وجان تلاش وجهاد می کنید. اگر بدانید این برای شما از هرچیزی بهتر است. در ترمذی به گونه مرفوع روایت گردیده و به گونه موقوف از عده زیادی از صحابه مانند عمر، علی، حسن، عایشه، و بقیه صحابه وتابعین روایت شده که ایشان بر آنند: در مال بندگان بر علاوه‌ی زکات حق دیگری نیز هست که باید پرداخت کنند. وامام جوینی در کتاب خود به نام الغیاثی گفته است: هیچ اختلافی نمی دانم در اینکه هرگاه گرسنگی در میان گروهی از مردم رخ دهد، بر ثروتمندان حتمی می گردد که مال خویش را در جهت رفع نیاز نیازمندان به مصرف رسانند. 5.یاری ونصرت برادران فلسطینی ما در غزه بر هر مسلمانی فرض است، و از مهم ترین آن نصرت وپشتیبانی رسانه ای می باشد. هر سخنی، یا گزارشی یا مستندسازی ای در جهت دفاع از این قضیه از تقاضا های شرعی به شمار می رود. وبرای اثبات این مدعا، مسلم وابو داود از عایشه -رضی الله عنها- روایت می کنند که حضرت عایشه گفته است: شنیدم که رسول الله -صلی الله علیه وسلم- به حسان بن ثابت می گفت: روح القدس همواره ترا تأیید می کند به سبب آنکه از خدا ورسولش [با شعر آتشین خود] به دفاع بر خاستی.. احمد ونسائی روایت می کنند که پیامبر -صلی لله علیه وسلم- فرمود: با مشرکین با مالها وجانها وزبان های خویش جهاد کنید. پس واضح شد که جهاد با سخن نیز از فرایض شرعی می باشد. 6.بر حکام جهان عرب واسلام شرعا فرض می باشد که امروز برادران خود در غزه را با تمام انواع از جمله نیروی عسکری، مالی، دیپلوماتیک، وموقفگیری سیاسیِ مستحکم وواضح، یاری کنند. همچنان برای ایشان فرض است که با دشمن صهیونست مقاطعه نموده آن را تنها بگذارند همانگونه که شماری از دولت های غربی در تأیید کیان صهیونستی اشغالگر اقدام کرده اند. چنانکه پیغمبر صلی الله علیه وسلم در حدیث متفق علیه خود فرموده است: (هر که مجاهدی را در راه الله مجهز نماید در حقیقت جهاد کرده است وهر که خانواده مجاهدی در راه الله را به گونه نیک سرپرستی کند در واقع جهاد نموده است). وهمچنان بر ایشان حرام است که مانع رسیدن کمکها برای غازیان شوند ویا مانع تداوی بیماران شان گردند. ممانعت از رسیدن کمک به غازیان به مثابه دوستی وپشتیبانی از دشمنان متجاوز واشغالگر الله در سرزمین مسلمانان به شمار می رود. 7.کمسیون فتوای هذا، فتوای حرام‌بودن عادی سازی روابط با نظام صهیونستی اشغالگر با تمام گونه ها واشکال آن را صادر می نماید. همینگونه فتوا می دهد که هر نوع تأیید، پشتیبانی از دشمن حرام می باشد وهر قسم اظهار دشمنی با مردم غزه شرعا حرام مطلق است. بر کشور هایی که بانظام صهیونستی روابط خویش را عادی ساخته اند، فرض است که به خاطر همکاری با مظلومین فلسطین وغزه ارتباطات خود را با دشمن قطع کنند. گذشته از آنکه موالات ودوستی با کفار حرام می باشد، هر نوع همکاری با کفار بر علیه مسلمانان از بزرگترین گناه به شمار می رود. چنانکه پروردگار عالم می فرماید: "تری کثیرا منهم یتولون الذین كفروا لبئس ما قدمت لهم أنفسهم أن سخط الله عليهم وفي العذاب هم خالدون. ولو كانوا يؤمنون بالله والنبي وما أنزل إليه ما اتخذوهم أولياء ولكن كثيرا منهم فاسقون)" سوره مائده: 80 و81. ترجمه: بسياری از آنان را می بینی که کافران را به دوستی می گیرند، چه توشه بدی برای خود پیشاپیش می فرستند! توشه ای که موجب خشم خدا وجاودانه در عذاب دوزخ ماندن است. اگر آنان به خدا وپیغمبر وآنچه بر او نازل شده است، ایمان می آوردند، کافران را به دوستی نمی گرفتند؛ ولی بسیاری از آنان فاسق و از دین خارجند. 8.بر تمام مسلمانان، اعم از حاکمان وملتها فرض است که با رژیم صهیونستی وهر کسی که آن را در جنگ علیه مردم ستم دیده غزه تأیید می کند، از نظر اقتصادی، فرهنگی، علمی وهمه انواع ممکن دیگر مقاطعه اعلان کنند واین یک فریضه شرعی می باشد. واین مقاطعه از جمله وسائل شرعی مطلوب در یاری رساندن به قضیه فلسطین و رد بر تجاوزات آشکار نظام صیهونستی در بمباردمان خانه ها، مساجد، شفاخانه ها، وکشتار شهروندان؛ اعم از اطفال وزنان می باشد. وبر مشروعیت مقاطعه این روایت دلیل است که در صحیح بخاری به نقل از ابی هریره -رضی الله عنه- آمده است که ثمامه ابن اثال حکایت می کند: پس از آنکه مسلمان شدم، از طرف بعض مردم مکه برایم گفته شد: بی دین شدی؟ گفتم: نه، بلکه با محمد -صلی الله علیه وسلم- به اسلام گرویدم، وسوگند به الله که از یمامه برای شما یک دانه گندم نخواهد رسید، تا آنکه در مورد آن پیامبر -صلی الله علیه وسلم- برایم اجازه نداده باشد" این روایت، به مشروعیت مقاطعه اقتصادی وغیره دلالت دارد. 9.کمسیون اجتهاد وفتوا برای مسلمین یاد دهانی می کند که خواندن دعاهای قنوت نازله در نماز های جهری وخفیه، مستحب می باشد وبهتر است که در نماز های جماعت ویا فردی به آن روی آورد، باید در دعاهای خود از خداوند متعال مسألت کنند که او تعالی مجاهدین را پیروزی نصیب فرماید و متجاوزین اشغالگر را نابود گرداند. دلیل مستحب بودن این عمل روایتی است که بخاری، مسلم وسنن از انس- رضی الله عنه- روایت کرده اند که پیامبر -صلی الله علیه وسلم-، هنگامی که قاریان قرآن به شهادت رسیدند، یک ماه دعای قنوت می‌خواندند وپبامبر -صلی الله علیه وسلم- را هیچگاه به آن اندازه غمگین ندیده بودم. ولفظ بخاری در مورد دعای پیامبر -صلی الله علیه وسلم- بر دشمنان در سنن ابی داود چنین است: پیامبر- صلی الله علیه وسلم- در بعضی از روزهایی که با دشمن رو به رو می شد، می گفت: "اللهم منزل الکتاب، ومجری السحاب، وهازم الأحزاب اهزمهم وانصرنا علیهم". ترجمه: بار الها! ای فرود آورنده کتاب، وبه حرکت آورنده ابرها، وشکست دهنده گروه‌های دشمن، آنها را شکست بده وما را بر آنها پیروز گردان! ودر سنن ابو داود آمده است که: "اللهم إنا نجعلک فی نحورهم ونعوذ بک من شرورهم". ترجمه: خدایا! ترا در برابر آنها به یاری خود می خوانیم، واز شر شان به سوی تو پناه می بریم!. پس بر همه مسلمانان لازمی است تا در مساجد نمازهای قنوت را بخوانند، و تا هنگامی که الله مصیبت را از ستم دیده ها دور نکرده این کار را رها نکنند. 10.کمسیون هشدار می دهد که کوچ‌دادن مردم غزه از سرزمین شان، از جمله جرائم بزرگ در شریعت اسلامی وقوانین واسناد بین المللی وجهانی پنداشته می شود. همکاری در این جریمه خطرناک به هرشکلی وتحت هر عنوانی که باشد حرام است. بر حکام جهان اسلام فرض شرعی است که در برابر این دسیسه خبیث ایستادگی نمایند واگر کوتاهی وقصوری نشان دادند، در دنیا وآخرت در قبال این جرم بزرگ برای ایشان کیفر سنگین وجبران ناپذیری خواهد رسید. کمسیون فتوا، ایستادگی در مقابل کوچ دادن اجباری مردم غزه را فریضه شرعی می داند. 11.کمسیون اجتهاد وفتوا از مؤسسات علمایی که ادای مسؤولیت شرعی در یاری برادران ما درغزه نموده اند، سپاس فراونان می نماید، وسپاس ویژه از ازهر شریف بر موقف افتخار آفرینش دارد، ودیگر مؤسسات علمایی را فرا می خواند که مسؤولیت شرعی خود را اداء نمایند. همچنان از ملتها ودولتها واز ملتهای آزاد غیر مسلمان؛ آنهایی که وجدان های زنده شان آنها را به حرکت آورده است سپاس خاص می نماید، که در برابر رژیم صهیونستی موقف مخالف اتخاذ نمودند، در عین حال از آزادگان جهان همراه با یهودیان معتدل؛ آنهایی که انکار و قهر خود را از آنچه که بر مردم غزه از جانب دشمن ستمگر می گذرد ابراز می دارد. 12. از الله متعال کمک خاص برای مردم خود در غزه خواهانیم واینکه دشمن شان را شکست داده وزمین را در زیر پای شان به لرزه در آورد وفلسطین را به گونه کامل از دست صهیونست های اشغالگر آزاد نماید. آمین. با احترام: کمسیون اجتهاد وفتوای اتحاد جهانی علمای مسلمان

با سلام و عرض احترام جناب دبیرکل جماعت ضمن همه‌ی احترامی که به شما و تشکل متبوعتان دارم و تلاش‌هایتان را در زمینه‌ی ایجاد بستری مناسب برای زندگی مسالمت‌آمیز و به دور از تعصبات مذهبی و نزاع‌های مذهبی و تأکید بیش از حد شما نسبت به دیگری‌پذیری و مداراگریی و.. ارج می‌نهم. مستحضرید است بیش از نیمی از مخاطبان شما و افراد گروە شما، از دوستان کورد اهل سنت‌اند و نیز نیک می‌دانید که چندی است جناب رجب طب اردوغان آن رهبر امت اسلامی مورد تأیید اتحادیه‌ی جهانی علمای مسلمان، به ناروا مردم کورد مسلمان اهل سنت بی‌دفاع شرق کوردستان(رۆژئاوا) را مورد آماج حملات بیرحمانه‌ی خود قرار داده است و به تعبیر قرآن به‌جای اصلاح و عمران زمین به افساد و خونریزی و ازمیان بردن نسل و حرث اقدام می‌نماید و حکومت دموکراتیک نونهال کوردها را در آن خطه، به بهانه‌ی وجود مخالفان و مبارزه با تروریسم برنمی‌تابد. گرچه حجم وحشیگریهای رژیم اسرائیل قابل قیاس با رۆژئاوا نیست و قداست مسجد اقصی نیز مورد پذیرش نگارنده است و حملات رژیم بنیادگرای صهیونیست در کشتار جمعی مردم بی‌دفاع غزه نیز به‌شدت محکوم است؛ اما در هر دو جا، ستم و حق‌کشی و ازمیان بردن انسان - که قتل به ناحق یک انسان به‌منزله‌ی قتل کل بشریت است- مطرح است و اخلاق و انسانیت و اسلامیت و انصاف حکم می‌کند، برای هر دو مورد به یکسان عمل شود و دست کم در بیانیە‌ای نیز حملات ارتش رژیم فاشیست، پوپولیست و شووینیست ترک به شرق کردستان محکوم نموده و یا عملا در راستای رفع این ستم نیز به هر طریق که میسر است اقدام نمایید؛ اگر چنین نکنید و کاری انجام ندهید، هم موجبات تنفر مردم مسلمان کورد شرق کوردستان را از خود فراهم آوردەاید و سبب دین‌گریزی و بعضا دین‌ستیزی جوانان شدەاید و هم در پیشگاه خداوند متعال مسئولید، چرا که سکوت در برابر ظلم چه بسا با تأیید آن و در جانب ستمکار ایستادن، تفاوت چندانی نداشته باشد. مردم کورد مسلمان از شما به عنوان یک تشکل مدنی که دین‌‌ورزی میانه‌روانه و انسانیت، حقوق بشر، آزادی و عدالت را رویکرد و استراتژی خود قرار داده و نوعدوستی و مسئولیت‌پذیری و نیز زندگی معنادار را شعار تشکل خود قرار دادەاید، انتظار کنش‌های عادلانه و دفاع از انسانیت بدون تبعیض و ترجیح بدون مرحج را دارند. باشد که در پیشگاه خداوند رحمان سفیدروی شوید.

موضع حکیمانه جماعت مثل همیشه جای تقدیر دارد. با تشکر

تشکیل کشور فلسطین ممکن نیست توماس فریدمن ژئوپلیتیسین  و سر ستون نویس نیویورک تایمز، دیروز نیز بار دیگر در یادداشت ش،  دچار اشتباه و مغلطه گویی شده است. وی باورمند است که دخالت زمینی در غزه، زمانی کارساز است که توام با راه حل دو دولت و تکوین دولتی مستقل برای فلسطینی ها باشد... این پیشنهاد نیز خیال بافی خامی بیش نیست. چرا؟! چون بستر جغرافیایی جهت تشکیل دولت مستقل فلسطینی وجود ندارد. به گمانم فریدمن نیز مانند مفسرین ایرانی یا از نقشه استفاده نمی کند و یا نقشه های جغرافیایی اش مقیاس بزرگند. مثلا نقشه های 1 روی 1000000. در حالی که برای امکان سنجی تکوین کشوری مستقل برای فلسطینی ها در وهله نخست و به عنوان پیش زمینه، وجود سرزمین یکپارچه و یا متصل مستقل الزامی است. این در حالی است که  مثلا با مشاهده نقشه 1 بر 10000 کرانه باختری، دیدن مجمع الجزایر اراضی فلسطینی که بین آنها به جای دریا شهرک های اسرائیلی برپا شده، بس روشن است.‌ در واقع دستکم 254 شهرک کوچک و بزرگ با جمعیت 80  تا 37500 تن، بین نواحی فلسطینی پخش شده و فاصله انداخته اند. به گونه ای که کرانه باختری که قرار بوده بر اساس قطعنامه  242 شورای امنیت در 1967، همراه با نوار غزه دولت مستقل فلسطینی در آن جا برپا گردد، عملا به دهها جزیره دور از هم تبدیل شده اند. شمار شهرک نشینان اسرائیلی که در حال حاضر افزون بر 420000 تن است، قرار است به 2 میلیون برسد. علاوه بر این حق استفاده از جاده هایی که شهرک ها را به هم متصل می کند، برای فلسطینی ها مجاز نیست. هم چنین هیچ راهی برای پیوند دادن نوار غزه و کرانه باختری پیشنهاد نشده است.‌ کرانه باختری نیز بدون داشتن کرانه دریایی و نیز منابع درخور آب، حتی در صورت تشکیل کشور، همواره نیازمند اسرائیل خواهد بود. ابعاد نبود زمینه وبسترهای مناسب برای ایجاد کشوری مستقل برای فلسطینی ها، بسیار متعدد و فراگیرند. به اغلب احتمال با وجود ابقای شرایط کنونی، امکان تکوین دولت مستقل فلسطینی ممکن نخواهد بود. به گمانم پیشنهاد ایجاد چنین کشوری با وجود جغرافیای کنونی، در شمار تخیلات و بلکه اوهام است.